کابوتاژ (کران بر) چیست؟
در دنیای امروز که تجارت بین‌المللی بخش مهمی از اقتصاد جهانی را تشکیل می‌دهد، شناخت روش‌ها و ابزارهای حمل‌ونقل کالا اهمیت بسیاری دارد. یکی از این روش‌ها که ممکن است کمتر شناخته شده باشد، کابوتاژ (Cabotage) است. در این مطلب به بررسی مفهوم کابوتاژ، قوانین و مقررات مربوط به آن و همچنین کالاهایی که می‌توان تحت این سیستم حمل‌ونقل کرد، خواهیم پرداخت.
بر اساس ماده ۹۹ قوانین گمرکی، كران‌برى یا كابوتاژ رويه‌اى است كه بر اساس آن كالاى داخلى از يک گمرک مرزى به گمرک مرزى ديگر در قلمرو گمرکى از راه دريا يا رودخانه‌هاى مرزى حمل می‌گردد. كالايى نیز كه از لحاظ نزديكى راه با رعايت صرفه تجارى از يك نقطه‌به‌نقطه ديگر قلمرو گمركى از راه‌هاى زمينى مجاز با عبور از خاک كشور خارجى و همچنين كالايى كه از راه دريا يا رودخانه‌هاى مرزى به مناطق آزاد حمل می‌شود درصورتی‌که براى مصرف در اين مناطق باشد نيز مشمول مقررات كران‌بَرى (كابوتاژ) می‌شود. در اين موارد هرگاه كالاى كران‌بُرد (كالاى كابوتاژى) با وسايل نقليه داخلى حمل شود، آن وسيله نقليه نيز تابع رويه كالاى كران‌برد (كالاى كابوتاژى) است.
کاپوتاژ چیست ؟
معنی کاپوتاژ یا کران بری فرایندی است که معمولا به امور تجارت درون مرزی برمی گردد. به عبارتی کابوتاژ یعنی حمل کالا از گمرک یک کشور به گمرک دیگر در همان کشور از طریق مختلف از جمله مسیر دریایی، ریلی و جاده‌ای. توجه داشته باشید ممکن است انتقال کالا از یک نقطه به نقطه دیگر در داخل کشور به دلیل کوتاه بودن مسافت و همچنین صرفه های اقتصادی، از مرز خارج شود. به این فرآیند نیز کاپوتاژ می گویند.
به حمل و نقل مسافر، کالا و یا بسته های پستی بین مبدا و مقصد یک کشور کابوتاژ هوایی می گویند.
کاپوتاژ در تجارت کشتیرانی
در صورتی که حمل و نقل کالا از یک نقطه کشور به نقطه دیگر از طریق مسیر آبی (دریا یا رودخانه) انجام شود، مشمول قوانین و مقررات کاپوتاژ است و کاپوتاژ دریایی نام دارد. این فرآیند در مناطق آزاد و کشورهای دارای مرز مشترک آبی، رواج زیادی دارد.
لازم به ذکر است که کالای کابوتاژ آبی، هنگام ورود به منطقه آزاد، مشمول یک سری هزینه های گمرکی می‌گردد؛ اما سود عوارض و سود بازرگانی برای آن پرداخت نمی شود.
کاپوتاژ دریایی به یکی از اشکال زیر انجام می شود:
- جا به جایی مسافر
- حمل و نقل بار
- عملیات مستقیم و مواردی مانند گمرک و انبار ساحلی
برگه کاپوتاژ چیست ؟
برگه کاپوتاژ، در واقع سند جا به جایی بار از مبدأ به مقصد است که اطلاعات مربوط به کالا و شرایط حمل بار در آن درج می شود. از جمله این اطلاعات می توان به نوع کالا، تعداد آن، نحوه بسته بندی کالا، ارزش کالا، وزن بار، حجم محموله، مسیر حمل و نقل کالا، تاریخ حمل بار و نام گمرک مقصد اشاره کرد.
هدف از تنظیم برگ کاپوتاژ، حفظ سلامت و ایمنی محموله در طول مسیر جا به جایی است؛ به علاوه، این برگه، یک سند قانونی به شمار رفته و در صورت لزوم، توسط مقامات مربوطه بررسی می شود.
پس از عرضه برگه کاپوتاژ در گمرک، نوبت به ارزیابی محموله توسط گمرک می رسد. همانند کالاهای وارداتی و صادراتی، کالاهای کاپوتاژ نیز به دقت مورد بررسی قرار گرفته، نوع، تعداد و سایر ویژگی‌های آنها با موارد مندرج در برگه کاپوتاژ مطابقت داده می شود.
کدام کالاها را می توان کاپوتاژ کرد؟
کالاهایی که برای صادر کردن آنها ممنوعیتی وجود ندارد با توجه به مقررات مربوطه به صورت کران بری حمل می شود. اما برای کابوتاژ کالاهایی که صادرات آن ها ممنوع است باید با تعهد و تحت شرایط خاص از گمرک انتقال داده شود.
توجه داشته باشید که پروانه کاپوتاژ کالا برای انتقال به گمرک مقصد باید اعتبار لازم را داشته باشد. اگر سه ماه از اعتبار پروانه بگذرد و کالا به گمرک مقصد ارائه نگردد کالا به صورت بار یا محموله ای که به مقصد نرسیده است قلمداد می شود. در این صورت طبق مقررات کالای کابوتاژ به مقصد نرسیده، اگر کالا مجاز باشد مجوز خروجی آن صادر می گردد. اما اگر کالای کران بری ممنوع باشد قاچاق محسوب می شود.
تشریفات کابوتاژ در کدام گمرک انجام می شود؟
گمرک ایران از طرق مختلف از جمله انتشار آگهی لیست گمرک های مجاز برای انجام امور تشریفات کران بری را اعلام می کند. خروج کالای کابوتاژ از کشور و ورود مجدد آن فقط در مکانی مجاز است که دارای گمرک باشد و گمرک مربوطه نیز مجوز های لازم را برای انجام امور تشریفات کاپوتاژ داشته باشد.
علاوه بر لیست اعلام شده از طریق گمرک ایران، گاهی ممکن است حمل کالا به صورت کاپوتاژ یا تشریفات کابوتاژ در گمرک های دیگر نیز مجاز باشد. اما این اجازه تنها از طریق اداره کل گمرک پس از پیگیری و رسیدگی های لازم صادر می گردد.
کاپوتاژ کالای ممنوع الصدور
همواره از این موضوع مطلع هستیم که هر کالایی که صادرات آن از کشور مجاز باشد می‌تواند بر اساس مقررات اعلام شده آن را به عنوان کابوتاژ حمل کرد. اما اگر کالایی ممنوع الصدور باشد و جواز لازم را برای صادر شدن از خاک کشور نداشته باشد نمی‌تواند جزء کالای کاپوتاژ قرار بگیرد.
مگر این که از اداره کل گمرک شرایط خاصی داشته و شامل مجوز های مخصوص باشد. در ادامه مطلب می خواهیم شما را با شرایط کالای کابوتاژ آشنا کنیم. مهمترین این شرایط عبارتند از:
مقررات و شرایط کالای کاپوتاژ
گمرک بر اساس مقررات و آیین نامه ها تشخیص می دهد که چه کالاهایی به صورت کران بری تا مقصد قابل حمل می باشد. برخی از مقررات و شرایط کالای کاپوتاژ عبارتند از:
1. کالای کاپوتاژ باید در بازه زمانی که گمرک مبدا تعیین کرده است به گمرک مقصد برسد. این زمان بر اساس وسیله نقلیه حمل بار، چگونگی مسیر و همچنین بر اساس فصول مختلف سال تعیین می شود. توجه داشته باشید که اگر کالای کابوتاژ در زمان اعلام شده به مقصد نرسد توسط رئیس گمرک متحمل جریمه می گردد.
2. صاحبین کالای کاپوتاژ باید در تمام مدت حمل بار، برگه کاپوتاژ را به همراه خود داشته باشند. آنها اجازه ندارند محموله را از مسیر مجاز خود خارج کنند.
3. در صورت بروز حادثه در طول مسیر ممکن است محموله در زمان تعیین شده به مقصد نرسد. در این صورت باید درخواست تمدید زمان را اعلام و طی آن علت حادثه و دلایل تاخیر را به گمرک اعلام کرد. در این صورت گمرک مقصد با در نظر گرفتن شرایط و همچنین مدت زمان تعیین شده و بررسی علت تاخیر می تواند مدت زمان را تمدید نماید.
اگر درخواست تمدید قبل از تمام شدن مدت زمان تعیین شده باشد نیاز به پرداخت خسارت و جریمه نیست. اما اگر درخواست تمدید بعد از انقضای مدت اعتبار پروانه به گمرک اعلام شود حتی اگر دلایل تاخیر موجه تشخیص داده شود باید مبلغی بابت جریمه پرداخت گردد. اگر گمرک به هر دلیلی با علت تاخیر در ارسال محموله موافقت کند باید اطلاعات لازم را به گمرک مقصد اطلاع دهد.
4. درباره کالای کابوتاژ ممنوع صدور یا کالاهای مشروط و غیر مجاز، در صورتی که درخواست تمدید بعد از انقضای مدت پروانه کاپوتاژ اعلام شود اداره کل گمرک با تمدید موافقت و علاوه بر آن جریمه انتظامی را نیز برای آن تعیین می کند.
5. اگر کالای کاپوتاژ جز کالاهای ممنوع صدور، مشروط و غیر مجاز نباشد و صاحبین کالا می توانند در صورت نیاز مقصد کالا را تغییر دهند. در این صورت گمرک مبدا باید مقصد کالا را در پروانه کابوتاژ اصلاح کند.