در دنیای سرمایه‌گذاری و بازارهای مالی، اصطلاحاتی وجود دارد که درک صحیح و شناخت کافی از آن می‌تواند برای کسانی که قصد ورود به این نوع بازارها را دارند، موثر و کاربردی باشد. ارز نیمایی یکی از مفاهیمی است که در بازارهای مالی به ویژه در عرصه واردات کالا و صادارت بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع ارز نیمایی با هدف تامین ارز راه اندازی شده و قیمت آن از سوی بانک مرکزی تعیین می‌شود.
ارز نیمایی چیست؟
ارز نیمایی یا همان دلار نیمایی در سامانه الکترونیکی یکپارچه ارز کشور برای تامین ارز مورد نیاز واردات و صادرات توزیع می‌شود. سامانه نیما توسط بانک مرکزی با هدف تسهیل تامین ارز و ایجاد یک فضای یکپارچه برای واردکنندگان و صادرکنندگان راه‌اندازی شده است. در این سامانه متقاضیان خرید و فروش ارز به طور آنلاین درخواست خود را در یک بستر یکپارچه ارسال میکنند. بانک مرکزی پس از بررسی درخواست‌ها، حواله ارز را صادر می‌کند.
تاریخچه ارز نیمایی
در سال 96 حدود 27 میلیارد دلار سرمایه ارزی از کشور خارج شد. پس از بررسی‌های صورت گرفته مشخص شد که بسیاری از کالاهایی که به عنوان صادرات و واردات ثبت شده بودند، صورت نگرفتند. از سوی دیگر با افزایش شکاف میان ارز دولتی و ارز بازار آزاد در کشور، اوایل سال 1397 بانک مرکزی سامانه‌ای را تحت عنوان نیمایی راه‌اندازی کرد تا بتواند به‌وسیله آن در بازار ارز واردات و صادرات ثبات ایجاد نماید.
ارز نیمایی به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟
تمام بازرگانان، تاجران و شرکت‌های تجاری و بازرگانی که تبادلات کالا دارند، می‌توانند از در سامانه نیمایی به خرید و فروش ارز بپردازند.
یکی از مهم‌ترین شرایط ثبت درخواست در سامانه نیمایی، داشتن کارت بازرگانی و عضویت در سامانه تجارت است. واگذاری ارز نیمایی براساس اولویت‌بندی کالاها می‌باشد که توسط بانک مرکزی مشخص شده است.
ارز نیمایی از کجا بخریم؟
متقاضیان تجاری اعم از تقاضاکنندگان و عرضه‌کنندگان جهت تامین ارز مورد نیاز باید به صورت آنلاین، درخواست خود را ثبت کنند و با استفاده از صرافی‌های مجاز در این زمینه به مبادلات ارزی خود بپردازند.
این سیستم بر مبنای عرضه و تقاضا شکل می‌گیرد و در آن کنترل مبادلات ارزی صورت می‌پذیرد. در سامانه ارز نیمایی، واردکنندگان کالا به‌عنوان متقاضی ارز و صادرکنندگان کالا به‌عنوان عرضه‌کننده شناخته می‌شوند تا چرخه مالی و اقتصادی به شکل مستمر انجام شود.
ثبت درخواست ارز نیمایی به روش زیر است:
1- وارد سامانه جامع تجارت به نشانی www.ntsw.ir شوید. در صورتی که برای نخستین بار وارد این سامانه می‌شوید، ثبت نام و اطلاعات فردی خود را وارد نمایید. پس از آن جهت صحت سنجی یک کد اعتبارسنجی به شماره تلفن همراه ارسال می‌شود.
2- پس از ثبت نام، به صفحه اول سامانه هدایت می‌شوید. با ورود کد ملی و رمز عبور وارد سامانه جامع تجارت شوید.
3- در قسمت عملیات ارزی، سفارش خود را ثبت نمایید.
4- پس از فرآیند لازم میان بانک مرکزی و وزارت صنعت، پاسخ درخواست به سامانه نیما ارجاع داده می‌شوید. در صورت تایید درخواست، حواله ارز نیمایی صادر می‌شود.
ویژگی‌های ارز نیمایی
- شفافیت: معاملات در سامانه نیما به‌صورت آنلاین و تحت نظارت بانک مرکزی انجام می‌شد.
- نرخ متعادل: نرخ ارز نیمایی پایین‌تر از بازار آزاد و بالاتر از ارز دولتی بود.
- امنیت: این سامانه از فعالیت‌های غیرقانونی مانند قاچاق ارز جلوگیری می‌کرد.
- تسهیل تجارت: واردکنندگان و صادرکنندگان می‌توانستند ارز مورد نیاز خود را با شرایط مشخص تأمین کنند.
مفهوم حواله ارز نیمایی
حال به مفهوم حواله ارز نیمایی می‌پردازیم. به زبان ساده حواله به معنی جابه جایی پول به صورت غیر فیزیکی است. حواله ارزی هم به معنای تبادل ارز از یک شخص حقیقی (یا حقوقی) با یک شخص حقوقی (حقیقی) است.
- ارز نیمایی صرفا به صورت حواله به وسیله صرافی‌های مجاز واسط در سامانه نیما صورت می‌گیرد. یعنی بدان معنا نیست که شما ارز را با نرخ نیمایی به صورت فیزیکی بتوانید دریافت کنید.
بازیگران اصلی در سامانه نیما
- واردکنندگان: متقاضیان ارز برای واردات کالاها و خدمات
- صادرکنندگان: عرضه‌کنندگان ارز حاصل از صادرات
- صرافی‌ها و بانک‌ها: واسطه‌گران معاملات ارزی
- بانک مرکزی: ناظر و سیاست‌گذار سامانه
مزایای سامانه نیما
- شفافیت: ثبت آنلاین معاملات، نظارت را آسان‌تر کرد.
- کاهش قاچاق ارز: فعالیت‌های غیرقانونی ارزی کاهش یافت.
- تسهیل تأمین ارز: تجار می‌توانستند ارز را با نرخ مشخص تأمین کنند.
- رقابت سالم: حضور صرافی‌های متعدد، خدمات بهتری ارائه می‌داد.
معایب و چالش‌ها سامانه نیما
- تفاوت نرخ با بازار آزاد: اختلاف نرخ نیمایی و آزاد، زمینه‌ساز رانت بود.
- تأخیر در تخصیص ارز: کاهش عرضه ارز توسط صادرکنندگان، باعث تأخیر می‌شد.
- پیچیدگی بروکراسی: فرایندهای ثبت و تأیید گاهی زمان‌بر بودند.
تأثیرات انحلال سامانه نیما و راه‌اندازی مرکز مبادله
- تأثیر بر قیمت کالاها: نرخ توافقی ممکن است هزینه‌های وارداتی را افزایش دهد و به تورم در برخی کالاها منجر شود.
- رشد بازار سرمایه: شرکت‌های صادراتی با سود بیشتر از نرخ واقعی‌تر ارز، می‌توانند شاخص بورس را تقویت کنند.
- کاهش رانت: حرکت به سمت نرخ توافقی، فرصت‌های رانت‌جویی را کاهش می‌دهد.
- چالش‌های کوتاه‌مدت: افزایش هزینه‌های وارداتی ممکن است در کوتاه‌مدت چالش‌هایی برای واردکنندگان ایجاد کند.
اختلاف ارز نیمایی و ارز آزاد
ارز نیمایی تنها به تجار در راستای تامین ارز مورد نیاز تجارت اختصاص می‌یابد. لذا طبق شرایط واگذاری ارز نیمایی، این ارز به دانشجویان و مسافران اختصاص نمی‌یابد.
دانشجویان و مسافران برای تامین ارز مورد نیاز خود می‌توانند ارز دولتی یا ارز آزاد خریداری کنند.
قیمت ارز نیمایی 1404
قیمت ارز نیمایی توسط بانک مرکزی با هماهنگی وزارت صمت براساس عرضه و تقاضا و نرخ تورم تعیین می‌شود. جهت مشاهده قیمت لحظه‌ای به سایت اتحادیه طلا به نشانی tgju.org مراجعه کنید.
نحوه تعیین قیمت ارز نیمایی
سامانه ارز نیمایی با هدف کنترل نرخ ارز و ایجاد تعادل نسبی در بازار ارز راه‌اندازی شد. کنترل نرخ ارز نیمایی بر عهده بانک مرکزی و با هماهنگی وزارت صنعت، معدن و تجارت انجام می‌گیرد. طبیعتاً میزان عرضه و تقاضا در بازار و همچنین تورم، در تعیین نرخ ارز نیمایی نقش مهمی ایفا می‌کند.