آیا تا به حال به این فکر کرده اید که کالاها هنگام ورود یا خروج از یک کشور چگونه از گمرک ترخیص می شوند؟ این یک فرآیند جذاب است که شامل یک سند مهم به نام اظهارنامه گمرکی است. این سند کلید معرفی کالای شما به ماموران گمرک و اطمینان از ترخیص کالا برای ارسال به مقصد نهایی است.هنگامی که کالا به گمرک می رسد، مقامات هیچ اطلاع قبلی از محتویات یا مشخصات آنها ندارند. مسئولیت اظهار آن به گمرک با استفاده از اظهارنامه گمرکی بر عهده صاحب کالا می باشد.
اظهارنامه گمرکی چیست؟
در تمام کشورها کالاها برای صادرات و واردات ابتدا وارد گمرک آن کشور می‌شوند و بعد از انجام مراحل اداری از گمرک مجوز خروج گرفته، ترخیص شده و به مقصد نهایی ارسال می‌شوند. در هنگام ورود کالا، مامورین گمرک از نوع کالا هیچ اطلاعی ندارند و صاحب کالا موظف است کالای خود را به گمرک معرفی کند.
صاحب کالا از طریق سندی که اظهارنامه گمرکی نامیده می‌شود و تمام اطلاعات و مشخصات کالا در آن درج شده، کالای خود را به گمرک معرفی یا اظهار می‌کند.
اهمیت اظهارنامه گمرکی آنقدر زیاد است که انجام عملیات گمرکی بجز مواردی که در آیین نامه‌های گمرک ذکر شده، فقط از طریق ارائه اظهارنامه امکان پذیر است. طبق ماده ۵۹ قانون گمرک، کالا تنها زمانی در گمرک پذیرفته می‌شود که اظهارنامه آن به گمرک تحویل داده شود. همچنین برای تخلیه کالا از انبارهای گمرک و صدور مجوزهای ترخیص کالا نیز به اظهارنامه گمرکی نیاز است.
اظهارنامه گمرکی در واقع یک تعهد حقوقی محسوب می‌شود و مسئولیت آن کاملا با صاحب کالاست. این اظهارنامه توسط صاحب کالا یا نماینده قانونی او به گمرک ارائه می‌شود. در صورتی که شخصی غیر از صاحب کالا بخواهد اظهارنامه را به گمرک تحویل دهد، باید به عنوان نماینده صاحب کالا برگه وکالت یا نمایندگی خود را نیز ضمیمه مدارک کند.
علاوه بر صاحب کالا یا نماینده قانونی او، دلال گمرک نیز می‌تواند در فرایند ترخیص کالا کمک کند. در صورت ترخیص کالا توسط دلال گمرک نیز اظهارنامه باید به همراه تمام اسناد و مجوزهای لازم به گمرک تحویل داده شود.
اظهارنامه یک سند کتبی است و فقط در هنگام واردات غیر تجاری توسط مسافرین، اظهار شفاهی امکان پذیر است.
نام گمرک‌های مجاز برای انجام عملیات گمرکی از طریق اداره گمرکات اعلام می‌شود. در برخی موارد مانند محصولات کشاورزی و کالاهایی که تاریخ انقضا دارند، ترخیص کالا با تشریفات گمرکی ویژه ای صورت می‌گیرد.
صاحب کالا، نماینده قانونی او و یا دلال گمرک باید اطلاعات خواسته شده در اظهارنامه را به صورت کامل و دقیق وارد کنند و سایر مدارک و مجوزهای لازم را به همراه داشته باشند.
اظهارنامه گمرکی توسط چه کسی تکمیل می‌شود؟
صاحب کالا مسئولیت ثبت و تکمیل اظهارنامه گمرک را بر عهده دارد. اگر صاحب کالا یا نماینده او بخواهد این سند را به گمرک ارائه دهد، باید برگه وکالت یا نمایندگی خود را ضمیمه دیگر مدارک کند. علاوه بر این، کارمند گمرک هم می‌تواند مراحل ترخیص را انجام دهد، در این صورت بایستی در کنار سایر مدارک اظهارنامه به گمرک تحویل دهید.
چگونگی تنظیم اظهارنامه گمرکی
تنظیم اظهارنامه گمرکی مراحلی دارد که در این قسمت مرحله‌به‌مرحله این مراحل را بررسی خواهیم کرد.
مرحله اول: ورود اطلاعات مربوط به صاحب کالا، شرکت واردکننده کالا و اطلاعات مربوط به کالا
مرحله دوم: پذیرش اظهارنامه
مرحله سوم: ارزیابی کالا به‌صورت فیزیکی که توسط کارشناس مربوطه انجام می‌شود.
مرحله چهارم: امضای متن اظهارنامه توسط کارشناس ارزیابی
مرحله پنجم: تحویل اظهارنامه به کارشناس سرویس ارزیابی
مرحله ششم: امضای اظهارنامه توسط کارشناس سرویس ارزیابی در صورت صحت اظهار و تحویل به رئیس سرویس ارزیابی
مرحله هفتم: ارزیابی سیستمی و امضا اظهارنامه و ارسال به واحد صندوق و صدور پروانه توسط رئیس سرویس ارزیابی
مرحله هشتم: فراخوانی اظهارنامه از سیستم و تطبیق مبلغ فیش ارائه شده با مبلغ محاسبه شده توسط سیستم در خانه ۴۷ اظهارنامه توسط صندوقدار
مرحله نهم: تکمیل رسید صندوق بر اساس اطلاعات مندرج در خانه‌های اظهارنامه در رایانه و کنترل و تأیید آن توسط صندوقدار
مرحله دهم: جداسازی فیش بانکی از اسناد مربوطه
مرحله یازدهم: چاپ پروانه گمرکی و مهر و امضاء آن توسط مسئول صندوق
مرحله دوازدهم: ورود شماره پروانه چاپ شده در دفتر مربوطه و تحویل اظهارنامه به صاحب کالا
مراحل انجام اظهارنامه گمرکی
یکی از سؤالات مهم که افراد دررابطه‌با اظهارنامه می‌پرسند این است که چگونه اظهارنامه گمرکی را ثبت کنند؟
برای تهیه اظهارنامه گمرک نیازی به مراجعه حضوری به گمرک نیست و تنها کافی است وارد سامانه EPL شوید و اظهارنامه را از طریق این سایت تحویل گمرک بدهید. سپس شرکتی که کالا را وارد کشور کرده است، باید تمام اطلاعات مربوط به کالا و بهای آن را محاسبه کند و در اظهارنامه وارد کند. پس از آن که اظهارنامه توسط گمرک پذیرفته شد، مرحله کنترل آغاز می‌شود.
علاوه بر این ارزیاب گمرک وظیفه کنترل را بر عهده دارد برای کنترل، کالا وارد یکی از مسیرهای گمرکی سبز، زرد و قرمز می‌شوند. پس از پایان ارزیابی، ارزیاب اظهارنامه را امضا می‌کند. پس از تمام شدن مراحل ارزیابی گمرکی و امضا اظهارنامه توسط رئیس سیستم ارزیابی، اظهارنامه به همراه فیش بانک تحویل صندوق دار داده می‌شود. صندوقدار مبلغ فیش را با مبلغ محاسبه می‌کند که در اظهارنامه مطابقت داده شود و در صورت تایید، اطلاعات مندرج در اظهارنامه تکمیل می‌شود. فیش بانکی از اسناد جدا شده و اقدامات لازم جهت چاپ پروانه گمرکی انجام می‌شود.
در نهایت پس از چاپ پروانه مسئول صندوق آن را مهر و امضا می‌کنند و شماره آن را در دفتر مربوط ثبت می‌کند. سپس پروانه به صاحب کالا ارائه می‌شود و از او رسیدی دریافت می‌شد و سایر مراحل ترخیص کالا از گمرک انجام می‌شود.
چه مواردی باعث جریمه کالا می‌شود؟
در شرایطی که که قسمتی از اظهارنامه گمرکی با محموله یا کالای وارداتی تفاوت داشته باشد، صاحب کالا جریمه می‌شود. از موارد دیگری که منجر به جریمه می‌شود این است صاحب کالا در زمان تنظیم اظهارنامه از تعرفه کالای دیگری استفاده کند تا عوارض گمرکی کمتری را پرداخت کند؛ این مورد جریمه سنگینی برای صاحب کالا دارد.